ارزش‌‌شناسی تصرف در طبیعت در جهت تأسیس تمدن نوین اسلامی از دیدگاه استاد مطهری

محمدرضا نورمحمدی

دکتری حکمت متعالیه، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). قم. ایران.

چکيده

تمدن غرب ارزش علم را به کاربردش در تواناسازی بشر برای دخل و تصرف در طبیعت می_‌‌داند. با توجه به اقبال عمومی به کاربردهای عملی علوم طبیعیْ، امروزه الگوی برگزیده زیست ابزاری تمدن غرب در تمام جوامع سیطره‌ یافته و چالش_‌‌هایی سخت را به‌دنبال آورده است. تمدن نوین اسلامی نمی_‌‌تواند پذیرای دربست شیوۀ غربی تصرف در طبیعت باشد و باید الگویی کارا مبتنی‌بر آموزه_‌‌های اسلام در این زمینه ارائه دهد. در این مقاله سعی شده تا موضوع ارزش_‌‌شناسی تصرف در طبیعت براساس آرای استاد مطهری بررسی شود؛ ازاین‌رو، پس از معناشناسی «تصرف در طبیعت» و نگاهی به «علل میل بشر» برای این کار، نشان داده شده که ازنظر استاد مطهری، اصل تصرف در طبیعت، کاری جایز و حتی شایسته است؛ اما مطلوبیتش منوط به رعایت شرایطی است که هفت نمونه از آن‌ها با استنباط از آثار استاد مطهری ارائه شده است و درنهایت، با نگاهی انتقادی به ادبیات این بحث، مقاله را به پایان برده_‌‌ایم.

کلیدواژه‌ها: علوم طبیعی، ارزش‌‌شناسی، تصرف در طبیعت، اسلام، تمدن نوین اسلامی، مطهری.

1. قرآن کریم.
2. نهج‌البلاغه.
3. اراکی، محسن. 1391. فقه نظام سیاسی اسلام. جلد 1. قم: دفتر نشر معارف. چاپ اول.
4. ریفکین، جرمی. 1382. قرن بیوتکنولوژی. ترجمۀ‌ حسین داودی. تهران: کتاب صبح. چاپ اول.
5. روزنبرگ، الکس. 1384. فلسفۀ علم. ترجمۀ مهدی دشت بزرگی و فاضل اسدی امجد. قم: کتاب طه. چاپ اول.
6. گلشنی، مهدی. 1390. قرآن و علوم طبیعت. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چاپ پنجم.
7. لیدیمن، جیمز. 1391. فلسفۀ علم. ترجمۀ حسین کرمی. تهران: حکمت. چاپ اول.
8. مجلسی، محمدباقر. 1403ق. بحار الانوار، ج77، چاپ دوم، 111ج، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
9. مطهری، مرتضی. 1377الف. مجموعه آثار، جلد ‏15. تهران: صدرا. چاپ هشتم.
10. ــــــــــــــ. 1377ب. مجموعه آثار. جلد20. تهران: صدرا. چاپ هشتم.
11. ــــــــــــــ. 1377پ، یادداشت‌های شهید مطهری. جلد‏10. چاپ اول. تهران: صدرا.
12. ــــــــــــــ. 1391. مجموعه آثار. جلد ‏22. تهران: صدرا. چاپ هشتم.
13. ــــــــــــــ. 1392الف. مجموعه آثار. جلد 1. تهران: صدرا. چاپ نوزدهم.
14. ــــــــــــــ. 1392ب. مجموعه آثار. جلد‏2. تهران: صدرا. چاپ بیست‌و‌یکم.
15. ــــــــــــــ. 1392پ. مجموعه آثار. جلد3. تهران، صدرا. چاپ هفدهم.
16. ــــــــــــــ. 1392ت. مجموعه آثار. جلد 21. تهران: صدرا، تهران. چاپ نهم.
17. ــــــــــــــ. 1393الف. مجموعه آثار. جلد 4. چاپ پانزدهم. تهران: صدرا.
18. ــــــــــــــ. 1393ب. مجموعه آثار. جلد 26. چاپ ششم. تهران: صدرا.
19. ــــــــــــــ. 1393پ. مجموعه آثار. جلد 27. تهران: صدرا. چاپ ششم.
20. ــــــــــــــ. 1393ت. مجموعه آثار. جلد 29. تهران: صدرا. چاپ دوم.
21. ــــــــــــــ. 1394. مجموعه آثار. جلد 30. تهران: صدرا. چاپ اول.