مصطفی جمالی
استادیار و عضو هیئتعلمی فرهنگستان علوم اسلامی قم. قم. ایران.
چکیده
مفهوم تمدن در سایۀ ادبیات قرآنی و واژگان قرآنی امت، مدینه و بلد معنا پیدا میکند؛ ازاینرو، تمدن به معنای شکلگیری امتی با هویت واحد و جهتگیری واحدی است که در سایۀ آن، تمامی عرصههای حیات اجتماعی شکل میگیرد .ازطرفی، تمدنسازی اسلامی به معنای ساماندهی همۀ شئون حیات اجتماعی بر پایۀ معارف وحیانی و اقامۀ سبک زندگی اسلامی در جهان اسلام است. بهاینترتیب، اساس شکلگیری اندیشۀ تمدنی، جریان اسلامیت و حجیت در این اندیشه و ارکان حجیت عبارت از «تعبد، قاعده مندی، تفاهم و کارآمدی عینی» است. تعبد به معنای ایمان به جامعیت دین اسلام و عزم بر حاکمیت وحی بر همۀ شئون حیات، قاعدهمندی به معنای روشمند بودن اندیشه در نسبتدادن آن به منابع دین، تفاهم به معنای ایجاد تفاهم عقلایی نسبتبه اندیشۀ تمدن اسلامی در بین اندیشمندان جهان اسلام، داشتن کارآمدی عینی به معنای ارائۀ معادلات تغییر و تصرف در پدیدهای اجتماعی و طبیعی در راستای ایجاد بستر بندگی خدا و داشتن ظرفیت مقابله با اندیشۀ تمدنی کفر پیچیدۀ دنیای امروز و امکان ارائۀ نسخههای کارآمد به جوامع اسلامی متناسب با اقتضائات اجتماعی، جغرافیایی هر جامعه در حوزۀ اقامۀ تمدن اسلامی است.
کلیدواژهها: تمدن اسلامی، حجیت، تعبد، قاعدهمندی، تفاهم، کارآمدی.
- قرآن کریم.
- مفاتیح الجنان.
- آشوری، داریوش. 1381. تعریف و مفهوم فرهنگ. تهران: انتشارات آگه. چاپ دوم.
- ابنخلدون. 1375. مقدمه ابنخلدون. ترجمۀ محمدپروین گنابادی. تهران: علمی و فرهنگی. چاپ هشتم.
- ابنمنظور، محمدبن مکرم. 1410ق. لسان العرب. بیروت: دار صادر، الطبعةالأولی.
- امام خمینی، سید روحالله. 1379. صحیفه امام. جلد 15 و 21. تهران: سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی. چاپ سوم.
- بن نبی، مالک. 1988م. مشکله الافکار فی العالم الاسلامی. لبنان: انتشارات دارالفکر.
- جان دزموند، برنال. 1380. علم در تاریخ: پیدایش علم، انقلاب های علمی و صنعتی. ترجمه حسین اسدپورپیرانفر. تهران: امیرکبیر.
- جعفری، محمدتقی. 1359. ترجمه و تفسیر نهجالبلاغه. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- جوادی آملی، عبدالله. 1381. شریعت در آیینۀ معرفت. قم: مرکز نشر اسراء.
- حسینی الهاشمی، سید منیرالدین. 1379. جهانیشدن فرهنگی دورۀ دوم. کد پژوهش 435. پرتال فرهنگستان علوم اسلامی.
- دورانت، ویلیام جیمز. 1368. درآمدی بر تاریخ تمدن. ترجمۀ احمد بطحایی و خشایار دیهمی. تهران: آموزش انقلاب اسلامی. چاپ دوم.
- ـــــــــــــــــــ. 1370. تاریخ فلسفه. ترجمۀ عباس زریاب. تهران. نشر علمی فرهنگی.
- زرشناس، شهریار. 1382. مبانی نظری غرب مدرن. تهران: انتشارات کتاب صبح. چاپ دوم.
- طاهرزاده، علیاصغر. 1388. فرهنگ مدرنیته و توهم. اصفهان: لبالمیزان. چاپ سوم.
- طباطبایی، سید محمدحسین. 1373. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعۀ مدرسین حـوزۀ عـلمیۀ قم.
- کلینی، محمدبن یعقوب. 1385. اصول کافی. ترجمه صادق حسن زاده. تهران: موسسه قائم آل محمد.
- گولد، جولیوس؛ کولب، ویلیام. 1376. فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمۀ گروه مترجمان. تهران: انتشارات مازیار.
- لوکاس، هنری. 1366. تاریخ تمدن. ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ. تهران: آذرنگ.
- معلوف، لوئیس. 1374. المنجد. ترجمۀ محمد بندر ریگی. تهران: ایران.
- معین، محمد. 1371. فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر. چاپ هشتم.
- نصر، سید حسین. 1379. نیاز به علم قدسی. قم: مؤسسۀ فرهنگی طه.
- نصیری، مهدی. 1381. اسلام و تجدد. تهران: کتاب صبح. چاپ دوم.
- وبر، ماکس. 1374. اخلاق پروتستان و روح نظام سرمایهداری. تهران: انتشارات سمت. چاپ دوم.
- هانتینگتون، ساموئل. 1378. برخورد تمدنها و بازسازی نظم جهانی. ترجمۀ محمدعلی حمید رفـیعی. چاپ اول. تهران: دفتر پژوهـشهای فرهنگی.
- ولایتی، علیاکبر. 1382. پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران. تهران: مرکز اسناد و خدمات پژوهشی. چاپ دوم.