جمع‌بندی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رضا غلامی در پایان نشست هم‌اندیشی منتخبی از تمدن‌پژوهان
در پایان نشست هم‌اندیشی منتخبی از تمدن‌پژوهان که در تاریخ 7/2/1401 به همت مجمع عالی علوم انسانی اسلامی در محل خانه اندیشه‌ورزان برگزار شد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رضا غلامی، رئیس شورای سیاست‌گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی طی سخنانی ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این تجمع و کوشش‌هایی که در سال‌های اخیر انجام شده، مباحث نشست را به شرح زیر جمع‌بندی کرد:
- طی سال‌های گذشته، خوشبختانه تحقیقات خوبی در وجوه تئوریک تمدن نوین اسلامی صورت گرفته است؛ یکی از پیشنهاد‌های این نشست این می‌تواند باشد که فهرست دقیقی از مسائل کلیدی در ساحت تمدن نوین اسلامی تهیه و طبقه‌بندی شود تا برای تکمیل و تقویت مباحث تئوریک در این ساحت مورد عنایت تمدن پژوهان قرار گیرد.
- یکی از نیازهای ما، آسیب‌شناسی پژوهش‌هایی است که تا الآن در بابت تمدن نوین اسلامی شکل گرفته است. این آسیب‌شناسی، هم می‌تواند ناظر به رعایت استانداردهای علمی باشد و هم ناظر به اثربخشی پژوهش‌ها باشد.
- من معتقدم، هرچند ما در مباحث تئوریک تمدن هنوز در ابتدای راه هستیم اما به نظر می‌رسد جا دارد نه‌فقط رویکرد کاربردی را در علوم انسانی بسط بدهیم بلکه پای سایر علوم ماندد علوم زیستی، علوم پایه، علوم فنی و مهندسی و هنر و معماری را به‌طور جدی‌تر در عرصه تمدن نوین اسلامی باز کنیم.
- ما علاوه بر تاریخ تمدن و لزوم مطالعات تاریخی در باب ظهور و سقوط تمدن ها، رقبایی امروز در عرصه تمدن‌سازی در جهان اسلام داریم که لازم است آن‌ها را رصد کنیم و باب گفتگو با متفکران برجسته جهان اسلام را بازکنیم، البته رقیب اصلی و جدی ما در دنیای معاصر، تمدن غرب است و تمدن غرب با تحولاتی روبه‌رو شده و به نظر می‌رسد رصد مستمر تحولات تمدن غرب هم باید در دستور کار همه ما قرار بگیرد. بحث افول و غروب تمدن غرب هم در همین‌جا قابل بررسی است.
- من از مباحث این نشست این را دریافت داشتم که باید عرصه آینده‌پژوهی در ساحت تمدنی را خیلی جدی بگیریم. نه آینده‌پژوهی آرمانی برای ترسیم آینده مورد انتظار، بلکه آینده‌پژوهی به روش‌های علمی و اثباتی تا بتوانیم مسائل عمده پیش روی تمدن نوین اسلامی را گمانه‌زنی کنیم و از امروز برای رویارویی با آن‌ها فکر کنیم.
مثلاً آینده علم، آینده فناوری، آینده مناسبات سیاسی در جهان، آینده حکمرانی در جهان، آینده محیط زیست و مواردی مانند این.
- یکی از بحث‌هایی که تقاضا می‌کنم باب وسیعی را برای آن بازکنیم، بحث فضای مجازی و نقش منحصربفرد فضای مجازی هم در احیا و تداوم تمدن مدرن غربی و هم نقش فضای در کمک به شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی. الآن همین بحث متاورس در فضای مجازی که شاهد سرمایه‌گذاری هنگفت شرکت‌های عظیم آمریکایی روی آن هستیم، چیزی نیست که بتوان از کنار آن به‌سادگی گذشت.
- یک پیشنهاد اینجا وجود دارد و آن چشم‌اندازسازی‌های علمی برای تمدن نوین اسلامی از طریق شبیه‌سازی و بهره‌گیری از هوش مصنوعی است که می‌تواند در پیشبرد بحث‌های تمدنی ما و نحوه عینیت‌بخشی به تمدن ثمرات فراوانی داشته باشد.
- در ارتباط با بحث‌های روز ایران، به‌نظر می‌رسد ما به‌عنوان تمدن‌پژوه، نمی‌توانیم بی‌تفاوت ظاهر شویم. روشن است که تمدن نوین اسلامی در یک پروسه طبیعی و گام‌به‌گام ظهور و بروز پیدا خواهد کرد؛ به‌عبارت‌دیگر، آینده امروز ساخته خواهد شد؛ لذا بررسی کلان خط سیر جمهوری اسلامی به‌عنوان محول اصلی تمدن نوین اسلامی و ارائه توصیه‌ها و حتی هشدارهای علمی به مسئولان، برای عدم خروج از مسیر تمدنی، کار دیگری است که جا دارد توسط تمدن‌پژوهان دنبال شود.
- یکی از وظایف ما، درگیر کردن ذهن همه نخبگان با بحث تمدن نوین اسلامی توأم با سعه‌صدر و ادبیات فاخر علمی است. باید قبول کنیم که هنوز بخش مهمی از نخبگان کشور با بحث تمدنی درگیر نشده‌اند و حتی ناباورانه به بحث تمدن نگاه می‌کنند. درعین‌حال پیشنهاد بنده این است که ما گام‌به‌گام عامه مردم به‌ویژه جوانان و نوجوانان را با بحث تمدن درگیر کنیم.
- موضوع دیگری که از دل مباحث این نشست قابل‌استخراج است، موضوع تعامل و هم‌افزایی دنیای اسلام در خلق تمدن نوین اسلامی است. به‌نظر می‌رسد با ملاحظه بن‌بست‌هایی که در ارتباطات بین‌دولتی وجود دارد، نیازمند ایده‌پردازی برای تعامل و هم‌افزایی تشکل‌های عظیم مردمی در دنیای اسلامی با هدف تمدن‌سازی هستیم.
- به لطف الهی طی سال‌های اخیر چه اشخاص حقیقی و چه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها کارهای خوبی را در ساحت تمدن‌پژوهی انجام داده‌اند. تداوم میز تمدن در دفتر تبلیغات اسلامی، تأسیس انجمن بین‌المللی تمدن نوین اسلامی، راه‌اندازی فصلنامه مطالعات بنیادی تمدن نوین اسلامی، شکل‌گیری همایش‌ها و کنگره‌های مختلف، ایجاد مراکز مطالعاتی و غیره که همه قابل‌تقدیر و تشکر است و جا دارد درباره این کوشش‌ها مستندسازی صورت گیرد.
- در خصوص این نشست یعنی نشست ارتباط، تعامل و هم‌افزایی فکری، پیشنهاد می‌کنم اگر دوستان موافق‌اند، انجمن بین‌المللی تمدن نوین اسلامی عهده‌دار مدیریت آن بشود و ما هم در مجمع عالی علوم انسانی اسلامی به برگزاری این نشست‌ها کمک می‌کنیم. در خصوص تقسیم‌کار، اگر یک‌جا مانند انجمن اطلاع‌رسانی کند، لااقل جلوی موازی‌کاری‌های مضر گرفته می‌شود. پیشنهاد‌هایی مانند راه‌اندازی یک مجله ترویجی و گفتمانی قابل تحقق است. می‌شود یک جای حرفه‌ای پیش‌قدم شود، همه از آن حمایت خواهیم کرد.
- مجمع عالی علوم انسانی اسلامی در راستای بسط و تعمیق بیانیه گام دوم، حاضر است امسال از پژوهش های برتر در عرصه تمدن نوین اسامی حمایت کند.
مجددا از حضور یکایک شما اساتید گرامی در این‌نشست تشکر می کنم. همچنین از جناب آقای دکتر جهان بین که زحمت اصلی برگزاری نشست بر عهده ایشان بود.
در این نشست آقایان حجت الاسلام دکتر محسن الویری، حجت الاسلام دکتر علی محمدی، حجت الاسلام دکتر حبیب الله بابایی، دکتر محمد باغستانی کوزه‌گر، دکتر محمدرضا بهمنی، حجت الاسلام علی ثقفی، حجت الاسلام دکتر مصطفی جمالی، حجت الاسلام محمدرضا خاکی قراملکی، حجت الاسلام دکتر محمد علی رنجبر، دکترداوود عامری، دکتر محمد رحیم عیوضی، دکتر حاکم قاسمی، حجت الاسلام سیدمحمدحسین متولی امامی، حجت الاسلام علی محمدی جورکویه، دکتر مصطفی ملکوتیان، حجت الاسلام حسین مهدی زاده بیاتانی، رسول نوروزی، دکتر محمد هادی همایون، دکتر علیرضا واسعی، دکتر جلال دهقانی فیروز آبادی، دکتر مهدی نادری، دکتر جبار پور، حجت الاسلام دکتر ابوطالبی، دکتر عطا الله بیگدلی، حجت الاسلام دکتر رضا غلامی و دکتر فرزاد جهان‌بین حضور داشتند.