ابوذر مظاهری
عضو هیأت علمی موسسۀ امام خمینی ره.
سید محمد هادی پیشوائی
پژوهشگر در عرصه فقه سیاسی مؤسسۀ امام خمینی ره.
چکيده
نوسلفیه، سید جمال و اتباع او، مهم‌ترین منادیان انحطاط تمدن اسلامی و لزوم بازسازی آن در فضای اهل سنت هستند. آنان با تکیه بر مفهوم «جاهلیت»، مدعی جاهلی بودن وضعیت امروز جهان اسلام هستند و راه نجات آن را از این وضعیت انحطاط جاهلی، تکیه بر سنت‌های اصیل اسلامی عنوان می‌کنند. تلقی خاص این جریان از مفهوم جاهلیت و جاهلی خواندن وضعیت فعلی جهان اسلام سبب نوعی رویکرد خاص به دین و تمدن اسلامی شده است؛ رویکردی که به‌شدت منتقد وضعیت موجود است و با نوعی تلقی صدر اسلامی از وضعیت موجود، خواستار استفاده از سنت‌های سلف صالح در مواجهه با این وضعیت است. این نوشتار مدعی است که این تلقی از جاهلیت صحیح نیست و عملاً موجب عدم فهم اسلام و تمدن اسلامی می‌شود و به‌جای تشکیل تمدن نوین اسلامی، عملاً باقی‌ماندۀ تمدن اسلامی را نابود خواهد کرد.
کلیدواژه‌ها: سلفیه، نوسلفیه، تمدن نوین اسلامی، جاهلیت، سید جمال، سید قطب.
- ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم. 1407ق. اقتضاء صراط المستقیم. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- ــــــــــــــــــــــــــــ. 1426ه/ 2005م. مجموع‌الفتاوى. ریاض: دارالوفاء.
- ابن‌سعد. 1418ق. الطبقات الکبری. بیروت: دارصادر. چاپ اول.
- ابن‌عبدالوهاب، محمد. 2010. مسائل الجاهلیه. کویت: المکتبه الشامله.
- ابن‌منظور، جمال الدین. 1414ه. لسان‌العرب. ج11. بیروت: دار صادر.
- ابن‌كثیر، إسماعیل‌بن عمر. 1976م. السيرة النبوية. بیروت: دارالمعرفة.
- الازهری، اسامه السید محمود. 2015. الحق المبین فی الرد علی من تلاعب بالدین. ابوظبی: دارالفقیه.
- الافغانی، سید جمال‌الدین. 1422ق. الآثار الکامله. ج9ـ1.السید جمال‌الدین الحسینی الافغانی. القاهره: مکتبه الشروق الدولیه.
- پاکتچی، احمد؛ هوشنگی، حسین. 1390. بنیادگرایی و سلفیه. تهران: دانشگاه امام صادق.
- جمالی، لطف‌الله. 1379. زندگی و مبارزات سید جمال‌الدین اسدآبادی. تحقیق سید هادی خسروشاهی. تهران: انتشارات شروق.
- جمعی از نویسندگان. 1373. مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی فرهنگ و تمدن اسلامی. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- الجوهری، إسماعیل بن حماد. 1987. الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية. ج4. بیروت: دارالعلم للملایین.
- حورانی، آلبرت. 1968. الفکر العربی فی عصر النهضه. ترجمۀ کریم عزقول. بیروت: دار النشر.
- داروی، رضا. 1363. شمه‌ای از تاریخ غرب‌زدگی ما (وضع کنونی تفکر در ایران). تهران: انتشارات سروش.
- الدسوقى، عاصم. 2112. «إسلام بلا مسلمین.. ومسلمون بلا إسلام». یوم‌السابع. 23 اکتبر 2112. قاهره.
- دهقان، زهره؛ معصومی، محسن. 1391. «نقش ایرانیان در فتح ایران به‌دست اعراب». مطالعات تاریخ اسلام. سال چهارم. شمارۀ 13. تابستان. صص89ـ67.
- رشیدرضا، سید محمد. 1973. تفسیر المنار. بیروت: دارالمعرفه.
- ـــــــــــــــــــــــ. 2010م. مجلۀ المنار. 35 ج. کویت: المکتبه الشامله.
- رمضان نرگسی، رضا. 1396. «ظرفیت‌های تمدن گذشتۀ اسلامی برای بازسازی تمدن نوین اسلامی». در ذیل کتاب مجموعه مقالات نخستین هفتۀ علمی تمدن نوین اسلامی. قم: شرکت چاپ اوقاف.
- سبحانی جعفر. 1380. وهابیت مبانی فکری و کارنامۀ عملی. قم: انتشارات امام صادق.
- ــــــــــــــ. 1392. سلفی‌گری در آیینۀ تاریخ. قم: توحید.
- سلیمانی، مریم؛ چلونگر، محمدعلی. 1386. «بررسی جایگاه قبایل عرب مسیحی ایران در روند فتوحات مسلمانان در عراق». مجلۀ تاریخ اسلام. شمارۀ 32. صص68ـ41.
- قطب، سید، إبراهيم حسين الشاربی. 1393. نشانه‌های راه. ترجمه «معالم فی الطریق». محمود محمودی، مرکز نشر اندیشه اسلامی. قابل دسترسی در: ghotb@gmahl.com.
- قطب، سید، 1412ق. فی ظلال القرآن. بیروت‌ـ‌قاهره: دارالشروق.
- أكرم، آغا إبراهیم. 1982. سیف‌الله خالدبن الولید، دراسة عسكرية تاريخية عن معاركه وحياته. مؤسسة الرسالة.
- طباطبایی، سید محمد حسین. 1417ق. المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی.
- طهرانی، ابوالفضل. 1409ق. شفاء الصدور فی شرح زيارة العاشور. تحقیق علی موحد ابطحی، انتشارات طوبای محبت، قم.
- عبدالحمید، محسن. 1983. جمال‌الدین الافغانی المصلح المفتری علیه. بیروت: مؤسسه الرساله.
- العشماوی، علی. 1993. تاریخ السری للاخوان المسلمین. قاهره: دار الهلال.
- فراهیدی، خلیل‌بن احمد. 1410ه. کتاب العین. ج3. قم: دارالهجره.
- فرمانیان، مهدی. 1394. تاریخ تفکر سلفی‌گری از آغاز تا عصر حاضر. قم: انتشارات دار الاعلام لمدرسه اهل البیت.
- ــــــــــــــ. 1395. سلفیه از گذشته تا حال. قم: انتشارات ادیان.
- قرشى، سید على‌اكبر. 1412ق. قاموس قرآن. تهران: دار الكتب الإسلامية.
- كلینى، ابوجعفر محمد بن یعقوب. 1407ق. الكافی. ج1. تهران: دارالكتب الإسلامية.
- مصطفی، ابراهیم ؛نجار، محمدعلی؛ زیات، احمدحسن؛ عبدالقادر، حامد. 1989. معجم الوسیط. استانبول: دار الدعوة.
- مظاهری، ابوذر. 1393. افق تمدنی آیندۀ انقلاب اسلامی. اصفهان: نشر آرما.
- موسوی، سید امیر. 1394. «اندیشۀ جاهلیت محمد قطب در بوتۀ نقد تشیع، تسنن و عقل». پژوهشنامۀ مذاهب اسلامی. مقالۀ 6، دورۀ 2. شمارۀ 4، پاییز و زمستان.
- نجات، سید علی. 1396. نوسلفی‌گری در سوریه. تهران: پژوهشگاه مطالعات راهبردی.
- نعیمیان، ذبیح‌الله. 1386. «جریان نوسلفی در دوران معاصر». فصلنامۀ پژوهشی انقلاب اسلامی. سال سوم. شمارۀ یازدهم. زمستان. صص118ـ91.