تمدن اسلامی بر علوم انسانی غربی سوار نخواهد شد

به گزارش روابط عمومی مجمع عالی علوم انسانی اسلامی، رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: وقتی در جمهوری اسلامی تمدن جدیدی تعریف شده است نمی توانیم برای آن بر پایه علوم انسانی غربی، ایسم هایی را تعریف کنیم که در این صورت با پارادوکس مواجه می شویم. بنابراین هستیم.

حجت الاسلام سید سجاد ایزدهی رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، انسان را موجودی به معنای مطلق مادی ندانست و افزود: انسان دارای روح و جسم به طور توأمان است، اما در منطق غربی انسان موجودی مادی قلمداد می شود و علومی که برای رفاه انسان و ناظر به انسان است مانند جامعه شناسی و روانشناسی صرفا به جسم انسان توجه می کند که در دنیای مادی هم به اتمام می رسد. در چنین شرایطی اگر انسان صرفا موجودی مادی باشد، علوم انسانی فقط در اختیار رفاه او قرارخواهد گرفت اما وقتی نگاه به انسان به گونه دیگری بازتعریف شود و برای او فقط جنبه مادی و دنیوی درنظر گرفته نشود، علوم انسانی دیگری با رویکرد انسانی برای او تعریف می گردد.

وی اضافه کرد: ما در حوزه علم با دانش هایی سروکار داریم که مولفه های آن تجربی هستند و در عمل درک و تحلیل های انسان در حاشیه قرار می گیرد اما از سوی دیگر با دانش هایی از جمله علوم انسانی مواجه هستیم که موضوع آن انسان است و فهم و درک انسان بر آن تاثیرگذار می شود.

ایزدهی بیان کرد: برای علومی مانند علوم پزشکی که برای جسم انسان است و درباره روح و روانش نیست البته به جز روانشناسی داشتن نگاه مادی مشکلی ایجاد نمی کند ولی نکته مهم این است که ماهیت و غایات انسان مادی نیست.

وی با اشاره به اینکه علوم انسانی غربی که بعد از رنسانس شکل گرفت انسان را محور دنیا قرار می دهد، افزود: علوم انسانی اسلامی  برای انسان پیش و پس از خلقت دنباله ای درنظر می گیرد که فقط معلول این دنیا نباشد.

رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: در کشورهای غربی با تمدنی مواجه هستیم که فارغ از فناوری ها، ابزارها و روش ها با هدف خدمت به انسان غربی شکل گرفته و تمدن آنها هم مبتنی بر علوم انسانی شان شکل گرفته است. در شرایطی که ابزارها و روش های آنها در راستای خدمت به علوم انسانی شان ایجاد شده است، ما برای انسان غایات ویژه ای درنظر داریم که باید علوم انسانی متناسب با همین انسان بازتعریف کنیم.

وی تصریح کرد: وقتی در جمهوری اسلامی تمدن جدیدی تعریف شده است نمی توانیم برای آن بر پایه علوم انسانی غربی، ایسم هایی را تعریف کنیم که در این صورت با پارادوکس مواجه می شویم. بنابراین نیاز به بازتعریف علوم انسانی هستیم.

ایزدهی با اشاره به اینکه علوم انسانی اسلامی اختصاص به ایران ندارد، گفت: همچنان که غرب علوم خود را به همه جوامع صادر کرده است، علوم انسانی اسلامی هم باید در سطح جهانی مطرح شود. شکل گیری علوم انسانی رایج در فرآیند 20 تا 30 ساله ای صورت نگرفت بلکه در مسیری خود در میان اندیشه ها، نقدها و باورها بارور شد و امروز به اندازه ای قدرت پیدا کرده است که حذف آن ساده نیست. اکنون چنین علومی رقیب جدی علوم انسانی ماست که سالهای زیادی برای آن کار شده است درحالیکه ما اکنون در ابتدای راه هستیم.

وی اضافه کرد: ما باید فضا را برای نقد و بررسی در حوزه علوم انسانی اسلامی فراهم کنیم همانطور که مقام معظم رهبری نیز بر برگزاری جلسات نقد تاکید داشته اند. ما هنوز فرصتی که غرب برای شکل گیری علوم انسانی داشت را ایجاد نکرده ایم و سرمایه گذاری که آنها برای علوم انسانی کرده اند را انجام نداده ایم. اگر دولت ها در ایران هزینه برای رشته های صنعتی و پایه می کنند، باید اولویت خود را برای علوم انسانی قرار دهند.

ایزدهی در پایان سخنانش بیان کرد: منطق حاکم بر علوم انسانی غربی بود که ایده شکل گیری جنگ جهانی اول و دوم را ایجاد کرد. ما از نظر علمی در جهان در جایگاه قابل قبولی قرار داریم اما نیازمند برگزاری جلسات انتقادی و بحث های جدی هستیم.

یادآور می شود هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی و ششمین دوره اعطای جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی 22 آبان ماه سالجاری درفرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شود.