به گزارش روابط عمومی مجمع عالی علوم انسانی اسلامی، مراسم رونمایی از بسته پیشنهادی «پول، بانک و سیاست‌های پولی پیشنهادی به دولت سیزدهم از نگاه اقتصاد اسلامی»، با حضور حجت الاسلام والمسلمین رضا غلامی رئیس شورای سیاست گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی و رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی ـ اسلامی صدرا، حجت الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی دبیر مجمع، ایرج توتونچیان، معاون اسبق وزارت امور اقتصادی و دارایی، محمدجواد توکلی، عضو هئیت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی (ره) و فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی دوم اسفندماه در محل مرکز پژوهش‌های علوم انسانی ـ اسلامی صدرا برگزار شد.
* سفته بازی بانک ها، از معضلات اساسی نظام سرمایه داری
ایرج توتونچیان، معاون اسبق وزارت امور اقتصادی و دارایی در این نشست با بیان اینکه آنچه که از اول انقلاب تاکنون با آن مواجه بوده‌ایم یک نظام غیراسلامی و سرمایه‌داری است که ستون فقرات آن را بهره مرکب تشکیل داده است، گفت: مفروضاتی که در این نوع نظام مطرح می‌شود، این است که فرد اشباع‌ناپذیر است. این موارد آثار مخربی بر کشور گذاشته و بیکاری و فقر و توزیع ناعادلانه درآمد و ثروت را به مملکت تحمیل کرده‌اند.
وی تأثیر بهره را در سطح عمومی قیمت‌ها ناچیزی دانست و گفت: من بیشتر به آثار پسین نرخ بهره توجه دارم. با توجه به نوشته های غربی ها، نرخ بهره باعث سفته بازی می شود و گرداب پولی را ایجاد می کند. این در حالی است که اقتصاددانان نظام سرمایه‌داری برنده جایزه نوبل و صندوق بین‌المللی پول نیز بر آثار زیان‌بار نرخ بهره و سفته‌بازی تاکید دارند.
این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: ما جزئی از جوامع بین المللی هستیم و از آن تاثیر می پذیریم. در همین راستا نیز صندوق بین المللی پول برای ایجاد بحران جدید با ایجاد نرخ بهره هشدار داده است.
توتونچیان سفته بازی توسط بانک ها را یکی از معضلات اساسی نظام سرمایه داری عنوان کرد و گفت: با سفته بازی گرداب پولی ایجاد می شود و اجازه نمی دهد میزان پس اندازبه مقدار سرمایه گذاری برسد درنتیجه حجم پس انداز بیشتر از سرمایه گذاری می شود که نتیجه ای جز فقر و توزیع ناعادلانه ثروت نخواهد داشت.
وی ادامه داد: سفته بازی در بورس و سایر بازارها به تعداد کالاهای با دوام نرخ بهره ایجاد می کند. آثار پسین و پیشین نرخ بهره یا بهره مرکب فوق‌العاده تأثیر مخربی گذاشته و باز هم خواهد گذاشت. این نرخ بهره مقداری که اجازه سرمایه گذاری می دهد کمتر از میزان بالقوه است و گرداب پولی ایجاد می کند که نشان دهنده تورم و کسری بودجه در کشور است.
توتونچیان در ارکان نظام اقتصاد اسلامی عدالت را هدف غایی و تعاون و رفاه اجتماعی را در مراحل بعدی دانست و گفت: این مولفه ها شبیه به یک مثلثی است که با هم ارتباط مستقیم دارند. بهترین تعریف از عدالت را شهید مطهری ارائه کرده‌اند که گفته‌اند عدالت را باید در سلسله علل احکام اسلامی جست‌وجو کرد. در اقتصاد اسلامی حفظ کرامت انسانی اهمیت زیادی دارد اما در نظام سرمایه داری انسان برده محسوب می شود.
وی با بیان اینکه عدالت در مشارکت کارگران و سود واحدهای تولیدی است، گفت: با وجود عدالت درآمد کارگر و سود افزایش می یابد و در مقابل بیکاری و توزیع غیرعادلانه درآمد و ثروت کاهش می یابد. در این شرایط افزایش تقاضای کل و در نهایت رشد اقتصادی ایجاد می گردد. با وجود چنین فضایی گرداب پولی حذف می شود و نقدینگی به بخش تولید وارد می گردد و به رفاه اجتماعی کمک می شود.
توتونچیان اضافه کرد: با عدالت محوری بانک هایی که وام های ربوی می دادند، نقدینگی را وارد چرخه تولید می کنند که منجر به رشد اشتغالزایی و کاهش قیمت کالاها می شود. ما امیدواریم رییس جمهور بسته پیشنهادی را در جهت پیاده کردن نظام اقتصاد اسلامی بدون بهره مورد استفاده قرار دهد.
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه وزارت علوم نسبت به موضوعات اقتصاد اسلامی به خصوص برای پژوهشگران توجه بیشتری داشته باشد، گفت: ما شاهد هستیم که عده ای بودجه های زیادی درباره موضوعاتی غیر از اقتصاد اسلامی دریافت می کنند درحالیکه باید ردیف بودجه ای در راستای پژوهش اقتصاد اسلامی تعیین گردد تا در سالهای بعد اثرات خود را بگذارد و کارهای عمیق تری انجام بگیرد اما اکنون موضوعات مرتبط با اقتصاد اسلامی در حاشیه قرار دارند.
* اصلاحات ساختاری تصمیم سختی است که باید گرفته شود
محمدجواد توکلی، استادیار گروه اقتصادی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی (ره) دیگر سخنران این نشست، با بیان اینکه از 13 نفر از اساتید در حوزه اقتصاد اسلامی برای ارائه پیشنهادات شان در حوزه پولی و بانکی بهره برده اند، گفت: به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران اقتصادی پاشنه‌آشیل ما در بحث‌های اقتصادی، نظام بانکی و نظام مالی است. بعد از تصویب نظام بانکی بدون ربا و قانون عملیات بدون ربا در دهه ۶۰، خیلی از اهدافی که از نظام بانکی وجود داشت، محقق نشده و اکنون تردیدهایی در رابطه با اینکه آیا نظام بانکی در خدمت تولید قرار گرفته و یا به تحقق عدالت کمک می‌کند یا نه از طرف اساتید مطرح شده است.
وی در ادامه با اشاره به نظرات اساتید اقتصاد اسلامی به طور اجمالی گفت: حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسن‌آقا نظری بر خلق پول تاکید کردند که باید در اختیار دولت اسلامی قرار بگیرد و اگر این حق حاکمیتی باعث افزایش تورم شود، نامشروع خواهد بود. آقای توتونچیان به رابطه حذف ربا و عدالت اشاره و تاکید کرده اگر ربا حذف نشود، عدالت در نظام بانکی و مالی کشور محقق نخواهد شد.
وی اضافه کرد: من معتقدم در دو دهه اخیر همواره دولت شر مطلق قلمداد شده و بخش خصوصی و بانک های خصوصی تعطیل شده اند. در همین راستا نیزدر دو دهه اخیر دست بانک ها در اضافه برداشت باز گذاشته شد و به اشتباه تورم عمدتا به کسری بودجه استناد داده شد و به خلق پول بی رویه بانک ها توجهی نشده است.
توکلی تصریح کرد: آقای محمدمهدی مجاهدی مؤخر اشاره داشته است که خلق پول بی رویه در نظام بانکی باعث تشدید ظلم و بی عدالتی و توزیع ناعادلانه ثروت می شود و اگر بانک مرکزی خلق پول را مدیریت نکند با بحران در اقتصاد روبرو خواهیم شد. حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید عبدالحمید ثابت برای رفع مشکلات اقتصادی، حرکت به سمت ساختار سه گانه ای را عنوان کرد تا بانک نتواند خلق پول کند و موسسات سرمایه گذاری یا لیزینگ ایجاد شوند که برای فروش اقساطی مورد استفاده قرار بگیرند.
توکلی در ادامه بیان نظرات اساتید اقتصاد اسلامی گفت: دکتر مسعود درخشان بر مشکلات ایجاد شده توسط بانک های خصوصی در دو دهه اخیر اشاره کرده است زیرا آنها زمینه انحراف منابع مالی به سمت فعالیت های غیرمولد را ایجاد کرده اند و برای رفع آنها چاره ای جز ادغام بانک های خصوصی در بانکی با عنوان بانک ملی اسلامی وجود ندارد. حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمداسماعیل توسلی نیز درباره مجاز بودن خلق پول بیان کرده است که اگر بانک ها وارد خلق پول شوند باید این حق را از آنها گرفت.
وی ادامه داد: آقای حسین عیوضلو بر موضوع تقویت نظارت بر نظام بانکی و پیشنهاد ایجاد شورای ثبات مالی را ارائه کرده اما در مجلس به تصویب نرسیده است. حجت الاسلام والمسلمین دکتر غلامعلی معصومی نیا بر گسترش عقود مبادله ای تاکید داشته و اظهار کرده است باید تامین مالی مشارکتی به عنوان یکی از ارکان نظام بانکی اسلامی تقویت شود. حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمود مختاربند نیز استفاده از عملیات بازار باز در سیاست های پولی کشور را مورد بررسی قرار داده است و گفته این مورد یکی از توصیه های صندوق بین المللی پول است که ما را با مشکلات اساسی روبرو می کند و در این شرایط باید منتظر ایجاد بحران بدهی ناشی از استفاده از این ابزار باشیم.
توکلی ادامه داد: آقای حسین میرزایی مطالعه ای درباره نقش بانک های خصوصی در نظام پولی داشته است و بیان کرده بانک های خصوصی از دهه 80 باعث خلق پول بی رویه نقدینگی از کانال افزایش پایه پولی شده اند و برای رفع این مشکل باید تجدیدنظر درباره خصوصی سازی بانک ها انجام شود.
توکلی در ادامه اظهارنظر اساتید اقتصاد اسلامی بیان کرد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد محقق نیا تاکید داشت که باید جلوی فعالیت های غیرمولد بانک ها گرفته شود و از ظرفیت بانک ها برای تامین مالی پروژه های دولت استفاده شود. آقای حسین صمصامی هم اشاره کرده است که اصلاحات نظام بانکی باید در بسته ای کلی دیده شود و معتقد است اولویت با اصلاحات ارزی است و در مرحله بعد باید به سراغ اصلاح نظام مالیاتی و شفافیت در نظام بانکی رفت.
وی با بیان اینکه نظرات مطرح شده توسط اساتید اقتصاد اسلامی برای دولت می تواند راهگشا باشد، گفت: امیدواریم دولت به این نظرات توجه کند و در جلسه ای حضوری با رئیس جمهور این اظهارات مطرح گردد.
توکلی یادآور شد: اگر برای وضعیت خلق پول بانکی توسط بانک های خصوصی تصمیم جدی گرفته نشود، مشکلات ما ادامه خواهد داشت. انجام اصلاحات ساختاری تصمیم سختی است که باید گرفته شود.
* تکامل در خلأ اتفاق نمی افتد
فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی دیگر سخنران این نشست، با اشاره به اینکه علوم انسانی اسلامی امروز وارد یک دوران تثبیت شده و اکنون به ثمردهی رسیده است، گفت: بسته پیشنهادی که امروز رونمایی شد در ادامه فعالیت مستمر و دامنه داری است که از سال 88 آغاز شد و در قالب دو همایش الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت رقم خورد. این دوره ثمردهی نتیجه رابطه‌ای است که میان مسائل عمومی کشور و مجمع تشخیص مصلحت نظام ایجاد شده و هم به حل مسائل کشور و هم به تکامل کمک خواهد کرد.
وی اضافه کرد: بعد از دوران شروع و تثبیت، تکامل در خلأ نمی‌تواند اتفاق بیفتد و برای بارور و پرثمرتر شدن، برقراری رابطه بین مجمع و مجموعه‌های مختلف در صحنه باید ایجاد شود، لذا ما می‌توانیم بگوییم که یکی از لوازم ثمردهی و تکامل، ارتباط‌گیری با این مباحث است.
وی با ارائه دو پیشنهاد برای ثمردهی بسته پیشنهادی اقتصاد اسلامی به دولت گفت: پیشنهاد می دهم جلسه حضوری اساتید با رییس جمهور داشته باشند زیرا تجربه نشان داده است که شاید این بسته توسط آقای رییسی دیده شود اما در نهایت بایگانی گردد. پیشنهاد دوم این است که این امکان فراهم گردد تا برخی از اساتید برجسته و یا جوان مدتی را در یکی از بانک ها یا بانک مرکزی حضور پیدا کنند تا به مسائل اشراف بیشتری پیدا کنند زیرا بعضی از اظهارنظرها در مقام عمل امکان اجرا شدن را ندارند.