حمیدرضا ملک‌محمدی
گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ایران.
چکیده
تمدن‌ها پدیده‌هایی بشری هستند که بسیار پیش‌تر از آنکه درباره‌شان در گفته‌ها و نوشته‌ها سخن به‌میان آید، وجود داشته‌اند. تاریخ تمدن آدمی، کتابی خواندنی، پررمزوراز و عبرت‌آموز است که در برگ‌های آن از ظهور و افول تمدن‌ها سخن به‌میان می‌آید. شاید تا آن زمان که هانتینگتون از برخورد تمدن‌ها سخن نگفته بود یا سیاست‌گذاران انقلابی ایران از تمدن نوین اسلامی و لزوم تحقق آن پرده برنداشته بودند، بحث از تمدن‌ها از دیوارهای کتابخانه‌ها، آن‌هم عمدتاً برای علاقه‌مندان به تاریخ، فراتر نمی‌رفت؛ اما با طرح مباحث جدی‌تر دربارة تمدن‌ها در دنیای جدید و فعال شدن اندیشة تمدن‌پردازی، به‌ویژه در بستر مباحث مرتبط با امت اسلامی، بحث از تمدن و تمدن‌سازی به یکی از کانون‌های توجه در محافل علمی و سیاسی تبدیل شده است. این نوشته نگاهی نو به اجرا در حوزة تمدن‌سازی اسلامی، با تکیه بر یکی از نظریه‌های اجرا در سیاست‌گذاری را مدنظر قرار می‌دهد. اگرچه اجرا از مباحث حوزة سیاست‌گذاری است و سیاست‌گذاری نیز پدیده‌ای عمدتاً داخلی تلقی می‌شود، اما نوآوری نوشتة حاضر، به کنار هم قرار دادن مجموعه‌ای از اجراها در کشورهای مختلف اسلامی بازمی‌گردد که اصطلاحاً از آن با عنوان خوشه‌های تمدنی یاد می‌شود. دراین‌حال، هرچند بحث تمدن‌سازی نوین اسلامی به‌وسیلة جمهوری اسلامی ایران مطرح شده، اما لازم است تا این پدیده در کشورهای مختلف اسلامی اجرا شود تا در درازمدت به‌صورت خوشه‌هایی تمدنی ظاهر شود. آن‌گاه کار پیوند دادن و تنظیم این مجموعه با هدایت ایران و همکاری دیگر اجزای این خوشه‌ها به انجام خواهد رسید.
کلیدواژگان: تمدن، اسلامی، اجراپژوهی.
- ابن‌خلدون، عبدالرحمن. 1359. مقدمه. مترجم: محمد پروین گنابادی. تهران: بنگاه نشر و ترجمه.
- توین‌بی، آرنولد. 1376. بررسی تاریخ تمدن. مترجم: محمدحسین آریا. تهران: امیرکبیر.
- جان‌احمدی، فاطمه. 1386. تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. قم: نشر معارف.
- دورانت، ویل. 1365. تاریخ تمدن. مترجم: احمد آرام، علی پاشایی و امیرحسین آریانپور. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- دهخدا، علی‌اکبر. 1373. لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
- دهشیری، محمدرضا. 1394. تمدن نوین اسلامی، بنیادها و چشم‌اندازها (مجموعه مقالات تمدن نوین اسلامی). تهران: دانشگاه شاهد.
- طوسی، نصیرالدین. 1364. اخلاق ناصری. تهران: خوارزمی.
- لوکاس، هنری. 1366. تاریخ تمدن. مترجم: عبدالحسین آزرنگ. تهران: مؤسسة کیهان.
- مطهری، مرتضی. 1395. خدمات متقابل اسلام و ایران. تهران: صدرا.
- هانتینگتون، ساموئل. 1374. نظریة برخورد تمدن‌ها. مترجم: مجتبی امیری. تهران: وزارت امور خارجه.
- هاولت، مایکل. ام رامش. آنتونی پرل. 1380. مطالعة خط‌مشی عمومی: چرخه‌های خط‌مشی و زیر‌نظام‌های خط‌مشی. مترجم: عباس منوریان و ابراهیم گلشن. تهران: انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی.
- Jenkins, W. I. 1978. Policy Analysis: A political and organizational perspective. London: Martin Robertson.
- Pressman, J. & A. Wildavski. 1973. Implementation. Berkeley: University of California press.
- Van Horn, D. & Carl Van Meter. 1975. The policy implementation process, Administration and society.