عین‌الله کشاورز ترک
عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی ره. قزوین. ایران.
مجتبی تسنیمی
پژوهشگر حوزۀ علمیۀ شیخ‌الاسلام. قزوین. ایران
چکيده
ارزش‌های اسلامی در احیای امت اسلامی تأثیر مهم و بسزایی دارد. به‌طوری که نقش انکارناپذیر آینده‌ساز دین اسلام در تمدن‌سازی با فرصت‌‌‌‌ها و تحولات عصر جدید به اوج خود رسیده است و تحقق تمدن نوین اسلامی به یکی از مهم‌ترین چالش‌‌‌‌های امروز جهان اسلام تبدیل شده است. روش آینده‌پژوهی با رویکردی سه‌جانبه به وضعیت فعلی آیندۀ مطلوب و مسیر حرکتی تحقق جامعۀ مطلوب به بررسی تحولات مهم می‌‌‌‌پردازد که موضوع مد نظر آن در این مقاله تمدن اسلامی است. امام خمینی و مقام معظم رهبری از همان ابتدای حرکت انقلابی خود، با نقد تفکر غرب، به امتداد و آیندۀ انقلاب اسلامی توجهی ویژه داشته‌‌‌‌اند تا براین اساس توجه‌ها را به شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی معطوف کنند. اگر با رویکرد آینده‌پژوهانه به این موضوع نگاه کنیم، درمی‌‌‌‌یابیم که یکی از نقاط مهم تشکیل تمدن نوین اسلامی مسئلۀ روندهایی است که تمدن نوین اسلامی پیش روی خود دارد. در کنار این مسئله نکتۀ دیگری که باید به آن توجه کرد مسئلۀ سناریوهای پیش روی تمدن نوین اسلامی است. بررسی این سناریوها هم می‌‌‌‌تواند نگاه جامع‌تری از آیندۀ تمدن نوین اسلامی به ما بدهد که برای شکل‌گیری و مسیریابی تمدن نوین اسلامی بسیار مهم و حیاتی است. در این مقاله به طراحی سناریوهای تمدن اسلامی می‌پردازیم. پس از شناخت روندهای کلان، پیشرانهای راهبردی در زمینۀ موضوع پژوهش، جایگاه پیشران‌هایی با عدم‌قطعیت بالا، که درعین‌حال مهم‌ترین آن‌ها نیز هستند، با استفاده از نرم‌افزار تخصصی میک مک[1] مشخص می‌شود.
کلیدواژه‌ها: آیندۀ تمدن اسلامی، جهان اسلام، روندپژوهی، انقلاب اسلامی.
- قرآن کریم.
- امام خمینی، سیدروح‌الله. 1389. صحیفۀ نور. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- برزویی، محمدرضا؛ جهانگیری فیض آبادی، احمد. 1397. «ظرفیت‌شناسی رویکرد راهبردی و آینده‌نگارانه به آموزه مهدویت در بستر تمدن نوین اسلامی». نشریۀ مدیریت راهبردی. سال دوازدهم. شمارۀ اول. بهار وتابستان. صص121-81.
- بهنیافر، احمدرضا. 1388. «آسیبشناسی فرهنگ و تمدن اسلامی در زمینه تولید علم در جهان امروز». پژوهش‌های اعتقادی کلامی. شمارۀ 13، صص201-173.
- پارسیان، علی. 1388. «جستاری در عوامل فراز و فرود تمدن اسلامی». پژوهش‌های اعتقادی کلامی. شمارۀ 16. صص157-190.
- جان احمدی، فاطمه. 1388. تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. تهران: انتشارات نشر معارف.
- جعفری، علامه محمدتقی. 1373. فرهنگ پیرو، فرهنگ پیشرو. جلد 6. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- خرمشاد، محمدباقر. 1392. انقلاب اسلامی، بيداری اسلامی و تمدن نوين اسلامی. شماره23، پاییز، راهبرد فرهنگ
- دهخدا، علی‌اکبر. 1370. لغت‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- شریعتی، علی. 1375. مجموعه‌آثار. جلد 11. تهران: نشر قلم.
- عمید، حسن. 1389. فرهنگ فارسی عمید. جلد اول. تهران: انتشارات اشجع.
- فوزی، یحیی؛ صنم‌زاده، محمودرضا. 1391. «تمدن اسلامی از دیدگاه امام خمینی». فصلنامۀ علمی- پژوهشی تاریخ و فرهنگ تمدن اسلامی. سال سوم. شمارۀ 9.
- کشاورز ترک، عین‌الله؛ تسنیمی، مجتبی؛ نصیرلو، سودابه. 1395. «بررسی مؤلفهها و الزامات آینده‌‌‌‌نگاری تمدن نوین اسلامی از منظر مقام معظم رهبری». دومین همایش ملی تمدن نوین اسلامی (چیستی، چرایی و چگونگی).
- ـــــــــــــــــــــ؛ـــــــــــــــــــ. 1396. «مؤلفهها و پیشرانهای آینده‌‌‌‌نگاری تحقق تمدن نوین اسلامی از منظر امام خمینی». سومین همایش ملی تمدن نوین اسلامی.
- معین، محمد. 1389. فرهنگ فارسی. تهران: امیر کبیر. چاپ 26.
- معینی‌پور، مسعود؛ لک‌زایی، رضا. 1391. «ارکان امت واحده و تمدن اسلامی از منظر امام خمینی و مقام معظم رهبری». نشریۀ مطالعات انقلاب اسلامی. دورۀ 9. شمارۀ 28. صص76-51.
- کرمی قهی، محمدتقی؛ بابایی، حبیب‌الله؛ خراسانی، رضا؛ رهدار، احمد. 1388. جستاری نظری در باب تمدن. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. چاپ سوم.
- ولایتی، علی‌اکبر. 1384. پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران. جلد 1. تهران: وزارت امور خارجه. چاپ سوم.
- ولی، احمدرضا. 1386. مطالعات اوليۀ فرايند آينده‌نگاری و انتخـاب روشهای مورد نياز. مركز آينده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی.
- Bell, Wendell. 2003. Foundations of Futures Studies (2nd ed.). New Jersey: Transaction Publishers.
- 37 (8). pp. 795–812.
Approach: With Case Studies in Energy and air Transport. translated by J. D. Pearse and H. K. Lennon. New York: Pergamon Press. p. 4.