محمد ناصر سقای بی‌ریا
استادیار مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قم. ایران.
چکیده
در این مقاله سنن اجتماعی تمدن‌ساز انبیای عظام و سنن اجتماعی طاغوتیان از دیدگاه قرآن کریم مورد مطالعه قرار می‌گیرد. قرآن کریم به سنن اجتماعی انبیای عظام به‌عنوان سنن جاری نقش‌آفرین در گذشته، حال و آیندۀ امت واحده می‌نگرد. این سنت‌ها را به شکل عام می‌توان سنن اجتماعی تمدن‌ساز و به لحاظ آرمان‌های معطوف به آینده، سنن اجتماعی تمدن نوین اسلامی نامید.
این مقاله از روش توصیف و تحلیل آیات قرآن کریم با روش تفسیری و اجتهادی و درصورت نیاز، از نهج‌البلاغه و دیگر روایات و احیاناً از نظریه‌ها و دیدگاه‌های اندیشمندان مسلمان بهره می‌گیرد.
سؤال این است که از دیدگاه قرآن کریم، سنت‌های اجتماعی تمدن‌ساز انبیای عظام که در ادامه به تشکیل تمدن نوین اسلامی می‌انجامد و در برابر آن‌ها، سنت‌های اجتماعی طاغوتیان، چه بوده است؟ این بررسی نشان می‌دهد که سنن اجتماعی تمدن‌ساز انبیای عظام شامل 1. اکرام انسان‌ها در برابر خوار شماردن، 2. هدایتگری در برابر گمراه کردن، 3. عدالت‌گستری در برابر دعوت به ستم، 4. دعوت به فضیلت و آبادگری در برابر فساد و تبهکاری می‌شود. از دیدگاه قرآن، سنت‌های تمدن‌ساز انبیا در‌نهایت بر سنت‌های طاغوتیان غلبه خواهد کرد و به تشکیل حکومت عدل الهی در سراسر جهان و تشکیل تمدن نوین اسلامی خواهد انجامید.
کلیدواژه‌ها: قرآن کریم، سنن اجتماعی، تمدن‌سازی، تمدن نوین اسلامی، انبیا، طاغوتیان.
- القرآن الکریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.
- نهج‌البلاغه.
- امام خمینی، سید روح‌الله. صحیفۀ نور. جلد 5. قابل دسترسی در پایگاه:
https://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=58950&vn=5&gpn=204.
- بهروزی لک، غلام‌رضا. 1397. «استلزامات نظریۀ ماهیت استرشادی فطری زندگی اجتماعی درتمدن‌سازی اسلامی». مجموعه مقالات نخستین هفتۀ علمی تمدن نوین اسلامی. جلد اول: ماهیت، مبانی و مؤلفه‌های تمدن نوین اسلامی. شرکت چاپ و انتشارات، سازمان اوقاف و امور خیریه.
- ذوعلم، علی. 1397. «بنیان‌های اساسی تمدن نوین اسلامی با تأکید بر اندیشۀ آیت‌الله العظمی خامنه‌ای». مجموعه مقالات دومین هفتۀ علمی تمدن نوین اسلامی. جلد دوم: مبانی نظری تمدن نوین اسلامی. شرکت چاپ و انتشارات، سازمان اوقاف و امور خیریه.
- مصباح یزدی، محمدتقی. 1390. جامعه و تاریخ از نگاه قرآن. قم: انتشارات امام خمینی ره. چاپ اول.
- مکارم شیرازی، ناصر.1380. ترجمۀ قرآن کریم. تحقیق و تصحیح هیئت علمی دارالقرآن الکریم دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی. محمدرضا انصاری و دیگران. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
- مولوی، محمد. 1397. «تأثیر گرایش اجتماعی در تفاسیر قرآن بر شکل‌گیری و شکوفایی تمدن نوین اسلامی». مجموعه مقالات دومین هفتۀ علمی تمدن نوین اسلامی. جلد دوم: مبانی نظری تمدن نوین اسلامی. شرکت چاپ و انتشارات، سازمان اوقاف و امور خیریه.
- Ferris, Kerry & Stein, Jill. The Real World_ An Introduction to Sociology. Second Edition. W. W. Norton & Company.
- Nucci, Larry. etal. 2014. Handbook of Moral and Character Education. Routledge. Taylor & Francis Group. New York & London.
- Rothkopf, David. 2009. Superclass_ The Global Power Elite and the World They Are Making. Farrar, Straus and Giroux.
- Stearns, Peter N. 2003. Themes in world history -Western Civilization in World History. Routledge.
- https://farsi.khamenei.ir/audio-index?year=1383