محمدرضا خاکی قراملکی
دانش‌آموختة مرکز تخصصی علم کلام، عضو هیئت‌علمی فرهنگستان علوم اسلامی.
چکيده
تغییر و تکامل فرهنگ به‌عنوان بعدی از جامعه، قابل مهندسی و مدیریت‌پذیر است که ملازم با ملاحظة شرایط تغییر و طراحی نقشة تغییر و نیز نگاه سیستمی به موضوع می‌باشد. کارکرد مهندسی فرهنگ، در جامعة دینی که ناظر بر تکامل فرهنگ دین است، مستلزم پیش‌بینی و هدایت و کنترل آن می‌باشد و به‌تبع، نیازمند فهم اصول و معیار و جهت‌گیری کلان فرهنگ دین، از پایگاه دین است. شخصیت متأله دین در تکاپو برای توصیف خطابات دین و فهم «احکام توصیفی» آن در حوزة ارزش‌ها، بینش‌ها، رفتار‌های فرهنگ دینی، در مقیاس فرد و تمدن، نیازمند ایجاد یک «الهیات فرهنگ» با تکیه بر «منطق فهم دین» است تا با فهم اجتهادی، فرهنگ دین را ارائه کند. کشف هندسه و ابعاد فرهنگ دینی در مقیاس تمدن و امکان مهندسی آن، بدون الهیات ناظر بر استنباط «فرهنگ دین»، ممکن و مطلوب نیست؛ چراکه اسلامیت مهندسی و مدل‌سازی برای زندگی تمدنی، منوط به حرکت در پارادایم «الهیات فرهنگ» می‌باشد. با دستیابی به الهیات فرهنگ، با توجه به ابعاد و مقیاس و شاخصه‌های آن، امکان مهندسی فرهنگی، طراحی الگو و سبک زندگی فردی و تمدنی نیز ممکن خواهد شد. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای، تلاش می‌کند نسبت محتوای فرهنگ دینی را با مدل و ساختار فرهنگ دینی که به‌صورت سبک زندگی ظهور می‌کند، از طریق دانش الهیات فرهنگ تبیین کند.
کلیدواژگان: مهندسی فرهنگ، الهیات فرهنگ، تفقه دینی، جامعة دینی، فرهنگ دینی، سبک زندگی، تمدن دینی.
- آشوري، داريوش. 1380. تعريف‌ها و مفهوم فرهنگ. تهران: آگاه.
- آدورنو، هوركهايمر. 1384. ديالکتيك روشنگري. مترجم: مراد فراهادپور و اميد مهرگان. تهران: گام نو.
- اجلالي، پرويز. 1379. سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي فرهنگي در ايران. تهران: نشرآن.
- ايلگتون، تري. 1380. «منازعات فرهنگ». مترجم: رضا مصيبي. مجلة ارغنون. ش18. ص224-184.
- اينگلهارت. 1382. تحول فرهنگي در جامعة پيشرفتة صنعتي. مترجم: مريم وتر. تهران: كوير.
- ــــــــــ . 1388. مبانی و الگوی مهندسی فرهنگی. قم: فرهنگستان علوم اسلامی.
- تیلیش، پل. 1375. الهیات فرهنگ. مترجم: مراد فرهادپور و فضل‌الله پاکزاد. تهران: طرح نو.
- جعفري، محمدتقي. 1373. فرهنگ پيرو و فرهنگ پيشرو. تهران: انتشارات علمي و فرهنگي.
- حسنی، محمدحسین، محمدسعید ذکایی، ابوتراب طالبی و علی انتظاری. 1396. «مفهوم‌سازی سبک زندگی فرهنگی». جامعه‌پژوهی فرهنگی. س8. ش1 (پیاپی 23). بهار. ص44-23.
- حسینی شیرازی، سیدمنیرالدین. 1387. مدل تنظیم سیاست‌های کلان فرهنگی. تهران: دفتر فرهنگستان علوم اسلامی. نشر داخلی.
- خاکی قراملکی، محمدرضا. 1397. دین و ایدئولوژی. قم: نشر تمدن نوین اسلامی.
- رضائيان، علي. 1380. تجزيه و تحليل و طراحي سيستم. تهران: سمت.
- فیسک، جان. 1381. «فرهنگ و ایدئولوژی». مترجم: مژگان برومند. مجلة ارغنوان. تابستان. ش20. ص126-117.
- كينگ، ساموئل. 1341. جامعه‌شناسي. مترجم: مشفق همداني. تهران: اميركبير.
- محسنيان راد، مهدی. 1369. ارتباط‌شناسي. تهران: سروش.
- مرعشی، جعفر و دیگران. 1385. تفکر سیستمی و ارزیابی کارآمدی آن در ادارة جامعه و سازمان. تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
- مرعشي، جعفر. 1376. پيرامون فرهنگ عمومي كشور. تهران: نشر سازمان مديريت صنعتي.
- مزروعي، علي. 1972م. مهندسي فرهنگي و ملت‌سازي در شرق آفريقا.