به گزارش روابط عمومی مجمع عالی علوم انسانی اسلامی، علم و دانش از ارزشمندترین مطلوب‌ها در تاریخ بشر بوده است. این ارزشمندی هم به خاطر ذات علم و هم به خاطر امکانی است که دانش برای دستیابی به سایر «مطلوب‌ها» و «ارزش‌ها» در اختیار انسان قرار می‌دهد. این موضوع در دنیای معاصر اهمیت و ظهور صدچندانی پیدا کرده است. هیچ عرصه‌ای از عرصه‌های حیات انسانی را نمی‌توان در نظر گرفت که بدون توجه به دانش و بدون اتکا به آن قابل تکوین و استمرار باشد. چگونه می‌توان بدون دانش بر مشکلات اقتصادی فائق آمد و برای رفاه و منفعت بیشتر در این عرصه تلاش کرد؟ آیا مدیریت موفق و کارآمد در عرصه سیاست بدون کسب دانش لازم امری است ممکن؟ و اگر هم با اتکا به زور و قوه قهریه ممکن باشد آیا قابلیت استمرار خواهد داشت؟ موضوعات فرهنگی و اخلاقی را چگونه می‌شود فهمید و میوه‌های سالم و رسیده آن را در اختیار آحاد جامعه قرار داد؟ قدرت نظامی آیا از علم و فنّاوری قابل تفکیک است؟ کمتر انسان صاحب اطلاعی است که معتقد باشد بدون علم می‌توان برای این سؤالات جوابی درخور پیدا کرد. در جهان‌بینی اسلامی نیز جایگاه علم، عقلانیت و تفکر جایگاهی است بی‌نیاز به توضیح و تطویل.
رهبر معظم انقلاب هم با اشراف بر مبانی و مستندات قرآنی و روایی و هم با اطلاع از اهمیت و جایگاه علم در دنیای پیچیده امروز مسئله تولید علم و ارزش آن را در پیشانی مباحث خود قرار داده و به‌کرات و گاه با ادبیاتی همسان و بی‌تغییر بر آن تأکید داشته‌اند. از نظر ایشان دانش قدرت است[1] و نظام اسلامی در جامعه امروز که دشمنانی زورمند، قوی‌پنجه و جرّار بر آن سیطره دارند و با اتکا به دانش و تجهیزات تولیدشده بر اساس علم و فناوری درصدد حفظ و گسترش هژمونی خود هستند چاره‌ای جز مجاهدت مضاعف برای تولید دانش و رسیدن به قله‌های علم و فناوری ندارد.[2] ایشان در توضیح این موضوع صرفاً به بیان اهمیت و ضرورت آن اکتفا نمی‌کنند بلکه در حد مجال و مقدور ابعاد مختلف موضوع را توصیف و تبیین نموده و برای رسیدن به نهضت تولید علم راهکارهای متعددی ارائه می‌کنند. از نظر ایشان نهضت تولید علم امری است مقدور و ممکن و پیشینۀ تمدنی و پرافتخار ایرانی و نیز استعداد بالای مردم ایران نشان می‌دهد می‌توانیم به‌سرعت به سمت مقصود حرکت کنیم. علاوه بر این دو، دستاوردها و توفیقاتی است که در عرصه‌های مختلف من‌جمله در صنایع هایتک حاصل شده و اعتماد به نفس ملی را افزایش داده است. اما از نظر ایشان این عوامل کافی نیست و نمی‌توان صرفاً با ذکر افتخارات گذشته، یادآوری استعداد و اشاره به توفیقات جدید به آن قله رسید بلکه باید برنامه‌ریزی جامع و شاملی برای این موضوع صورت بگیرد. لازم است تمام اقتضائات و الزامات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اخلاقی تولید علم شناسایی و برای تحقق آن برنامه‌ریزی شود. همچنین همۀ موانع این مسیر باید شناسایی گردد: تهدیدها، فرصت‌ها، نقاط قوت و نقاط ضعف باید شناخته شود.
در این تحقیق تلاش شده مجموعه مطالب بیان‌شده توسط رهبر معظم انقلاب گردآوری و در نظامی منطقی و منسجم عرضه شود. طبیعتاً برای تدوین چنین موضوعاتی راه‌های مختلفی وجود دارد و می‌توان چارچوب‌های گوناگونی در نظر گرفت که هرکدام مزایا و نواقصی خواهد داشت. در اینجا چارچوبی پیشنهاد شده که اولاً اصل موضوع تولید علم و اهمیت آن را روشن سازد ثانیاً اقتضائات و لوازم مختلف رسیدن به آن در چارچوبی که گفته شد را در برگیرد. به‌عبارت‌دیگر به تمام وجوه سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اخلاقی تولید علم از منظر رهبر انقلاب پرداخته شود.
کتاب، در پنج بخش تدوین شده و هر بخش هم در برگیرنده مباحثی چند می‌شود:
بخش اول: اهمیت علم و ضرورت نوسازی نظام آموزشی
فصل اول: اهمیت، کارکردها و اهداف علم
فصل دوم: ضرورت و اهمیت نوسازی در نظام آموزشی کشور
بخش دوم: تحول در آموزش‌وپرورش
بخش سوم: نوسازی در نظام آموزش عالی و تولید علمی
فصل اول: مفهوم و اهمیت تولید علم
فصل سوم: استعدادها و امکانات موجود برای تولید علم
فصل دوم: حوزه‌های تولید علم
فصل چهارم: مقدمات سیاسی و اداری لازم برای تولید علم
فصل پنجم: مقدمات و زمینه‌های اقتصادی لازم برای تولید علم
فصل ششم: مقدمات فرهنگی و اجتماعی لازم برای تولید علم
فصل هفتم: مقدمات علمی و دانشگاهی
فصل هشتم: ارزیابی رشد علمی کشور
فصل نهم: موانع پیشرفت علمی
بخش چهارم: فرهنگ و کار فرهنگی در دانشگاه
فصل اول: مفهوم و اهمیت کار فرهنگی در دانشگاه‌ها
فصل دوم: جریان اسلامی شدن دانشگاه‌ها
فصل سوم: وحدت حوزه و دانشگاه
بخش پنجم: سیاست و کار سیاسی در دانشگاه‌ها
فصل اول: مفهوم و اهمیت مسئولیت سیاسی دانشگاه
فصل دوم: حرکت دانشجویی (مفهوم، ابعاد و شاخص‌ها)
فصل سوم: بایدها و نبایدهای پیش روی دانشجویان
فصل چهارم: الزامات کار تشکل‌های دانشجویی
ضمیمه: منشور و نقشه راه نوسازی نظام آموزش عالی کشور
امید است محققان و اندیشمندان علاقه‌مند به مسئله تولید علم که اندیشه‌های رهبر فرزانه انقلاب اسلامی را مبنای حرکت می‌دانند اولاً با نگاهی نقادانه به مجموعه حاضر نظر بیندازند ثانیاً و مهم‌تر اینکه به سمت مطالعات تولیدی و نظریه‌پردازانه حرکت کنند. ورود به بسیاری از مقوله‌هایی که رهبر معظم انقلاب به آن پرداخته‌اند اجمالی و کلی است و نیاز به تحقیق جامع و تفصیلی دارد. رهبر انقلاب در چند جا به این موضوع اشاره داشته‌اند که دیگران بخصوص جامعه دانشگاهی و حوزوی تکلیف دارند پیگیر باشند و بخش‌های مختلف را باید با دقت و پشتکار موردبررسی قرار دهند. بنابراین نباید گمان کرد که این مجموعه نقشه راه کاملی پیش روی می‌گذارد. سؤالات بی‌پاسخ در این مسیر کم نیست و نمی‌توان با ارجاع به چند جمله از رهبر انقلاب که هزار و یک مشغله دارند رفع تکلیف کرد.
کتاب نوسازی آموزش عالی از دیدگاه مقام معظم رهبری به‌قلم دکتر فائز دین‌پرست و دکتر امیر سیاهپوش، توسط انتشارات آفتاب توسعه (ناشر اختصاصی آثار مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا)، در 456 صفحه و با قیمت 69 هزار تومان در سال 1399 منتشر شده است.
[1]. در جایی می‌فرمایند علم، پایۀ پیشرفت همه‌جانبۀ یک کشور است: «العلم سلطان»؛[1] علم، اقتدار است. هر کس این اقتدار را داشته باشد، می‌تواند به همۀ مقاصد خود دست پیدا کند. این مستکبران جهانی به برکت علمی که به آن دست پیدا کردند، توانستند به همۀ دنیا زور بگویند. البته ما هرگز زور نخواهیم گفت، اما علم برای ما به عنوان یک پیشرفت حتماً لازم است (خطبه‌های نماز جمعه تهران + ترجمه خطبه عربی – 14/11/1390).
[2]. «از جملۀ شاخصه‌های مهم اصولگرایی، یکی «اهتمام به علم و پیشرفت علمی» است. شما ببینید چه زمانی در آغاز پیدایش اسلام گفته شد که: «طلب العلم فریضة علی کل مسلم و مسلمة» یا «مؤمن و مؤمنة» یعنی همان وقتی که نماز و زکات و این چیزها آمد، طلب العلم هم آمد؛ «اطلبوا العلم ولو بالصین» هم آمد. من بارها تکرار می‌کنم، این به خاطر همین است که جامعه، بدون علم نخواهد توانست آرمانهای خودش را بالا بیاورد. مثل این است که انسان حرف حقی داشته باشد؛ اما اصلاً زبان گفتنش را نداشته باشد. نداشتن علم این‌طوری است. علم موجب می‌شود که شما بتوانید آن آرمان‌ها، آن اهداف و آن خط روشن و جادۀ روشنِ صراط مستقیمی را که در دست و اختیار شماست، مطرح کنید و کسان بیشتری را از بشریت، به آن هدایت کنید. علم نداشته باشید، این امکان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین علم – که وسیلۀ رشد ملی، بشری، انسانی و اوج گرفتن در محیط عام بشریت است – جزوِ چیزهای لازم است و باید به این اهتمام داشته باشید» (بیانات در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیأت دولت – 06/06/1385).
