علی زرودی
دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)، تهران.
محمدرضا برزویی
استادیار و عضو هیئتعلمی دانشکدة معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)، تهران.
چکیده
کنشگر اصلی ایجاد تمدن نوین اسلامی، «انسان» است و آنچه از صفر تا صد در تمدنسازي اتفاق میافتد، براي انسان و در جهت ايجاد بسترهاي رشد و تعالي اوست. از طرفی، امروزه فضای مجازی بهعنوان فضایی معنابخش و مؤثر بر سبک زندگی انسان، در اغلب عرصههای حیات انسانی ورود کرده است. از منظر تربیتی و با محوریت «پرورش انسان»، میتوان فرایند تعالیبخش تحقق «تمدن نوین اسلامی» را شامل سه مرحلة «انسانسازی»، «جامعهسازی» و «امتسازی» تعریف کرد؛ سپس تأثیرات تربیتیِ «مثبت» یا «منفی» یا «دوگانة» فضای مجازی بر این سه مرحله را احصا نمود. مقالة حاضر با روشهای اسنادی و توصیفی ـ تحلیلی بهدنبال پاسخ به این سؤال است که تأثیرات و پیامدهای تربیتی فضای مجازی در تحقق تمدن نوین اسلامی چیست و چگونه قابل شناسایی است؟ بدین منظور در قسمت یافتهها، ابتدا ماتریسی برای شناسایی تأثیرات و پیامدهای فضای مجازی در تحقق تمدن نوین اسلامی پیشنهاد شده است؛ سپس مبتنی بر ماتریس پیشنهادی، هشت تأثیر و پیامد مثبت تربیتی، نُه تأثیر و پیامد منفی تربیتی و چهار تأثیر و پیامد دوگانة تربیتی شناسایی شده است.
کلیدواژگان: تمدن نوین اسلامی، فضای مجازی، پیامدهای تربیتی، انسانسازی، جامعهسازی، امتسازی، تمدنسازی.
- امامی، سیدمجید. 1396. «مبانی مفهومی پیامدپژوهی». پیوست فرهنگی: از مفهوم تا روش. تهران: دانشگاه امام صادق. ص71ـ85.
- الویری، محسن. 1434ق. «فکرة المهدوية و الحضارة الاسلامية الجديدة». مجموعه مقالات مؤتمر الامام المهدیأ و مستقبل العالم (کنگرۀ امام مهدیأ و آیندۀ جهان). نجف: مجمع اهلالبیت.
- الویری، محسن و سیدرضا مهدینژاد. 1392. «رابطة دین و تمدن در اندیشة مالک بننبی». فصلنامة تاریخ و تمدن اسلامی. س9. ش18. اسفند. ص163ـ191.
- بابایی، حبیبالله. 1393. کاوشهاي نظري در الهيات و تمدن. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- بابایی، محمد. 1396. «تمدن نوین اسلامی بر بستر رسانة تمدنی گذار از رسانههای دولتمحور». فصلنامة علوم خبری. ش24. زمستان. ص89ـ130.
- باقری، خسرو. 1395. «تعلیم و تربیت اسلامی و دانش فرهنگ و ارتباطات». گفتارهایی در فرهنگ و ارتباطات اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
- ــــــــــ . 1398. تدریس در کلاس دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق با موضوع تعلیم و تربیت اسلامی.
- باقری، مسلم، محمدمهدی علیشیری و سیامک طهماسبی. 1392. «طراحی نظام مدیریت مبتنی بر نتایج زمینهساز الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت». مجموعه مقالات نخستین همایش ملی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت (ج4: کمیسیون تخصصی راهبردها). تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
- برزویی، محمدرضا و علی زرودی. 1398. «تأثیر فضای مجازی بر ایثار اجتماعی». در: محمدرضا برزویی و حسن شهرکیپور. دریچهای مفهومی به ایثار اجتماعی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
- توسلی، طیبه. 1392. «تربیت دینی، تربیت زمینهساز، تربیت سکولار». فصلنامة مشرق موعود. سال هفتم. ش26. تابستان. ص143ـ164.
- جمشیدی راد، محمدصادق و محسن ادیب بهروز. 1398. «الزامات و بایستههای تحقق تمدن نوین اسلامی بر مبنای سیرة سیاسی پیامبر». سیاست متعالیه. دوره7. ش24. اردیبهشت. ص101ـ118.
- حائریپور، محمدمهدی. 1394. «نقش انتظار در تحقق امت واحده». مجموعه مقالات یازدهمین همایش بینالمللی دکترین مهدویت. قم. انتشارات آینده روشن.
- حائری شیرازی، محیالدین. 1397. تربیت دینی کودک. قم: دفتر نشر معارف.
- سند «الزامات حاکم بر اینترنت اشیا در شبکة ملی اطلاعات»، مصوب جلسة 53 شورای عالی فضای مجازی، مورخ 30 مهر 1397.
- شکرخواه، یونس. 1390. واژهنامة ارتباطات. تهران: سروش.
- صمدی، قنبرعلی. 1394. «ویژگیهای فرهنگی و تمدنی عصر ظهور و نقش الگویی آن در فرهنگ و تمدن زمینهساز». مجموعه مقالات یازدهمین همایش بینالمللی دکترین مهدویت. قم. انتشارات آینده روشن.
- عارفی، اسماعیل. 1397. «زمینههای تحقق تمدن نوین اسلامی در جامعة اسلامی از منظر مقام معظم رهبری». پانزده خرداد. ش55. بهار. ص49ـ68.
- فرزانه، محمدباقر، علی خیاط، هادی صفرپور. 1397. «تبیین عوامل ایجاد تمدن نوین اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری». پژوهشهای اجتماعی اسلامی. دوره24. ش118. بهمن. ص177ـ205.
- فیروزآبادی، سیدابوالحسن. 1396. فضای مجازی، اجتماع و فرهنگ. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- گرجی، اطهر. 1394. «ظرفیت تمدنسازی گفتمان انقلاب اسلامی». چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. تهران. الگوی پیشرفت.
- مهدیپور، فرشاد. 1396. ما و مسائل فضای مجازی. تهران: سروش.
- میرزامحمدی، محمدحسن، رحیمه رسولی. 1389. «تربیت ولایی؛ اصلیترین مبنای تربیت دینی». اسلام و پژوهشهای تربیتی. سال دوم. ش1. بهار و تابستان. ص7ـ45.
- وجدانی، فاطمه. 1398. «بررسی نسبت میان فلسفة تعلیم و تربیت با تمدن نوین اسلامی و تبیین فلسفة تربیتی مطلوب بر اساس دیدگاه مقام معظم رهبری». آینة معرفت. دوره19. ش59. ص129ـ152.
- وبسایت انتشارات صدرا (تعریف انسان کامل از شهید مطهری).
http://motahari.org/index.aspx?pageid=127&newsview=58.
- وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، بهنشانی:
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21252.
http://farsi.khamenei.ir/photo-album?id=23539.
http://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=2634#60604.