مختارعلی رضایی
طلبۀ سطح چهار حوزۀ علمیه، فارغ‌التحصیل مقطع دکتری حکمت متعالیه، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). قم. ایران.
چکيده
تمدن نوین اسلامی ازجمله مسائلی است که پرداختن به آن، مقتضای کامل و جامع بودن دین اسلام و بحث از آن به جهت تبیین کارآمدی تعالیم اسلامی در ارائۀ چشم‌اندازی نو و ماندگار، ضروری است؛ به‌ویژه در این دورانی که استکبار جهانی مسلمانان را تروریست و نافی حقوق بشر معرفی کرده و با سیاه‌نمایی و تخریب چهرۀ اسلام سعی در نادیده گرفتن و انکار ظرفیت و توان تشکیلاتی اسلام در ایجاد ترقی و تمدن دارد.
در بحث از تمدن اسلامی، سزاوار و ضروری است که چیستی و ماهیت و نیز مؤلفه‌های آن با توجه به منابع اصیل اسلامی یعنی کتاب و سنت، بررسی و استنباط شود. در همین راستا، نوشتۀ حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی از متن حدیث منقول از امام صادق(ع) و ظرفیت عمیق اما نهفتۀ آن، بن‌لایه‌های اقتصادی تمدن نوین اسلامی را استخراج و استنباط کرده است و آن‌ها را حقيقة هوالمالکية، اصالت انفاق در اسلام و مبارزه با کثرت‌خواری و شادخواری اقتصادی دانسته است.
کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی، بن‌لایه‌ها، اقتصاد اسلامی، حقيقة هوالمالکية، اصالت انفاق، استکبارزدایی.
- قرآن کریم.
- نهج‌البلاغه.
- ابن أبی جمهور، محمدبن زین الدین. 1405 ق. عوالی اللئالی العزيزية فی الأحادیث الدينية. تحقیق و تصحیح مجتبى عراقى. 4 جلد. قم: دار سید الشهداء للنشر.
- ابن‌بابویه، محمدبن على (متوفای 381 ق). 1376. الأمالی (للصدوق). تهران: کتابچى. چاپ ششم.
- ــــــــــــــــــــ. 1413 ق. من لا یحضره الفقیه. تحقیق و تصحیح على‌اکبر غفارى. 4 جلد. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه. چاپ دوم.
- ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن على. 1404 ق/ 1363 ش. تحف العقول. تحقیق و تصحیح على‌اکبر غفارى. قم: جامعۀ مدرسین. چاپ دوم.
- ابن‌منظور، محمدبن مکرم. 1414 ق. لسان العرب. تحقیق و تصحیح جمال‌الدین میردامادى. 15 جلد. دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع. بیروت: دار صادر، چاپ سوم.
- احمدى میانجى، على. 1426 ق. مکاتیب الأئمة. تحقیق و تصحیح مجتبى فرجى. 7 جلد. قم: دارالحدیث.
- امام صادق(ع). 1400ق/ 1360ش. مصباح الشريعة. ترجمۀ مصطفوى. تهران: انجمن اسلامى حکمت و فلسفۀ ایران.
- ـــــــــــ. مصباح‌الشريعة. بیروت: اعلمی.
- امام خمینى، روحالله. 1389ش. صحیفه امام، 22جلد. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره). چاپ پنجم.
- بورلو، ژوزف. 1386. تمدن اسلامی. ترجمه اسدالله علوی. ویراسته جواد طهوریان. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
- بهشتی، محمد. 1374. اقتصاد اسلامی 1، تهران: فرهنگ اسلامی. چاپ ششم.
- تمیمى آمدى، عبدالواحدبن محمد. 1410 ق. غررالحکم و دررالکلم. تحقیق و تصحیح سید مهدى رجایى. قم: دار الکتاب الإسلامی. چاپ دوم.
- حکیمى، محمدرضا؛ حکیمی، محمد؛ حکیمی، على. 1380. الحياة. ترجمۀ احمد آرام. 6 جلد. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
- خامنه‌ای، سید علی. بیانات. قابل دسترسی در سایت .ir
- خبرگزاری فارس. «دولت‌های رانتیر و اقتصاد مقاومتی»، مورخه 3/4/1394.
- دهخدا، علی‌اکبر. 1377. لغت‌نامه. زیرنظر محمد معین و جعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.
- دیلمى، حسن‌بن محمد. 1408ق. أعلام الدین فی صفات المؤمنین. تحقیق و تصحیح مؤسسۀ آل‌البیت، قم: مؤسسۀ آل البیت.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد. 1412ق. مفردات ألفاظ القرآن. تحقیق و تصحیح صفوان عدنان داوودى. بیروت ـ دمشق: دارالقلم ـ الدارالشامیة.
- رفیعی آتانی، عطاء‌الله. 1394. «تناسب موضوع و روش در علم اقتصاد: رهیافتی فلسفی برای اقتصاد اسلامی». فصلنامۀ نظریه‌های اقتصادی. سال دوم. شمارۀ 4. زمستان. صص197ـ169.
- شریف الرضی، محمدبن حسین. 1414ق. نهج‌البلاغه. تحقیق و تصحیح صبحی صالح. قم: هجرت.
- شعیری، محمدبن محمد. بی‌تا. جامع الأخبار (للشعیری). نجف: مطبعة حیدریة.
- شهید اول، محمدبن مکى (متوفای 786 ق). 1410 ق. اللمعة الدمشقية فی فقه الإمامية. تحقیق محمدتقی و علی‌اصغر مروارید. بیروت ـ لبنان: الدار الإسلامية.
- شهید ثانى، زین‌الدین بن على. 1377 ش. شرح مصباح الشريعة. ترجمۀ عبد‌الرزاق گیلانى. تحقیق و تصحیح محمدبن حسین آقا جمال خوانسارى. تهران: پیام حق.
- صدر، محمدباقر. 1417ق/ 1382. اقتصادنا. تحقیق مکتب الاعلام الاسلامی ـ فرع خراسان. قم: بوستان کتاب.
- صدر، موسی. 1361. اقتصاد در مکتب اسلام؛ کار، سرمایه، ابزار. قم: اهل‌بیت.
- طاهرزاده، اصغر. 1389. تمدن‌زایی شیعه. اصفهان: لب‌ّ‌المیزان.
- طبرسى، على‌بن حسن. 1385 ق/ 1965م/ 1344ش. مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار. نجف: المکتبة الحيدرية. چاپ دوم.
- طبرسى، فضل‌بن حسن. 1372. مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تصحیح فضلالله طباطبایى یزدى و هاشم رسولی. 10 جلد. تهران: ناصرخسرو. چاپ سوم.
- طریحی، فخرالدین بن محمد. 1375 ش. مجمع البحرین. تحقیق و تصحیح احمد حسینى اشکورى. 6 جلد. تهران: مرتضوى. چاپ سوم.
- فدیر، لوئیس. 1366. خودآموز اقتصاد. ترجمۀ فیروزه خلعتبری. تهران: شباویز. چاپ دوم.
- فراهیدى، خلیل‌بن أحمد. 1409 ق. کتاب العین. 9 جلد. قم: هجرت. چاپ دوم.
- فیومى، أحمدبن محمد. 1414 ق. المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. 2 جلد. قم: مؤسسه دارالهجرة. چاپ دوم.
- قرشى بنایى، على‌اکبر. 1412ق. قاموس قرآن، 7 جلد. تهران: دار الکتب الاسلامية. چاپ ششم.
- کرمی قهی، محمدتقی و دیگران. 1386. جستاری نظری در باب تمدن. تدوین و تحقیق حبیب‌الله بابایی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- کلینى، محمدبن یعقوب. 1407ق. الکافی( ط- الإسلامیة). تحقیق و تصحیح على‌اکبر غفارى و محمد آخوندى. 8 جلد. تهران: دار الکتب الإسلامیة. چاپ چهارم.
- مجلسی، محمد باقر بن محم تقی. 1404ق. مرآة العقول فی شرح اخبار آل‌الرسول. تحقیق و تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی. تهران: دارالکتب الاسلامية. چاپ دوم.
- ــــــ‌ـــــــــــــــــــــــ. 1403 ق. بحارالانوار (ط-بیروت). 111 جلد. تحقیق و تصحیح جمعی از محققان. بیروت: دار احیاء التراث العربية. چاپ دوم.
- مصباح یزدی، محمدتقی. مجموعه سخنرانی‌ها. سایت ir.
- مطهری، مرتضی. 1385. نظری به نظام اقتصادی اسلام. قم: صدرا. چاپ سیزدهم.
- معلوف، لوئیس. 1362. المنجد فی اللغة. تهران: اسماعیلیان.
- شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی. 1409ق. منية المرید. تحقیق و تصحیح رضا مختاری. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
- میر‌معزی، حسین. 1394. «فقه اقتصادی و اقتصاد اسلامی»، فصلنامۀ علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی. سال پانزدهم. شمارۀ 59. پاییز. صص32ـ5.
- میرباقری، محمدمهدی. 1393. بینش تمدنی: منظومه اعتقادات اجتماعی. تألیف و تقریر حسین مهدیزاده. قم: فردا.
- نجفی، موسی. 1392. «نظریۀ تمدن جدید اسلامی». فلسفۀ تکامل تمدن اسلامی و جوهر افول‌یابندۀ تمدن غرب. اصفهان: آرماء.
- نورى، حسین‌بن محمد تقى. 1408 ق. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. تحقیق و تصحیح مؤسسۀ آل‌البیت. 28 جلد. قم: مؤسسة آل‌البیت.
- هاشمى خویى، میرزا حبیب‌الله. 1400 ق. منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئى). ترجمۀ حسن حسن‌زاده آملى و محمدباقر کمره‌اى. تحقیق و تصحیح ابراهیم میانجى. 21 جلد. تهران: مکتبة الإسلامية. چاپ چهارم.
- یوسفی، احمد‌علی. 1395. مبانی و مدل‌های مشارکت مردمی در اقتصاد مقاومتی. شهرکرد: انتشارات مقاومت.