لزوم مطالعات فناوری‌های دیجیتالی در بافتار تمدن نوین اسلامی: موردکاوی قرآن‌های دیجیتالی

پنجمین هفته علمی تمدن نوین اسلامی

ابوطالب صفدری شربیانی

دانشجوی دکترای فلسفة علم و فناوری، دانشگاه صنعتی شریف.

چکيده

ارزش‌باری مصنوعات فناورانه را می‌توان یکی از اصول اساسی مطالعات و فلسفة فناوری به‌حساب آورد. طبق این آموزه، مصنوعات فناورانه صرفاً ابزارهایی خنثی و بی‌طرف برای تحقق اهداف ازپیش‌تعیین‌شده نیستند (دیدگاهی که به فلسفۀ چاقو شهرت یافته است)؛ بلکه حامل ارزش‌ها و هنجار‌های خاص خود هستند. به این معنا می‌توان گفت فناوری‌های امروزی که خاستگاهی غربی دارند، حامل ارزش‌های غربی نیز هستند. فارغ از تمام قضاوت‌های هنجارینی که در مورد این ارزش‌ها وجود دارد، می‌توان نشان داد که به‌علت ارزش‌بار بودن این فناوری‌ها، ورود آنها به جوامع اسلامی که دارای ارزش‌های خاص خود هستند (ارزش‌هایی که گاه در تعارض آشکار با ارزش‌های غربی قرار می‌گیرد)، می‌تواند منجر به تعارض‌هایی گاه بنیادین شود. یکی از این تعارض‌های بنیادین، در مورد دیجیتالی کردن متن قرآن کریم (به‌عنوان مقدس‌ترین و مهم‌ترین منبع الهام‌بخش تمدن اسلامی) به وجود آمده است. فناوری‌های تایپ دیجیتالی، دست‌کم در دوران آغازین خود، اساساً متناسب با حروف الفبا و خط‌الرسم زبان انگلیسی به‌وجود آمده بودند. به همین علت قادر به بازسازی دیجیتالی خط‌الرسم پیچیدۀ قرآن نبوده‌اند. همین مسئله منجر به ضبط اشتباه برخی آیات شده است. در این مقاله با موردکاوی دقیق این فناوری، علاوه بر نشان دادن ارزش‌باری این فناوری‌ها، ناسازگاری آن با ارزش‌های تمدن اسلامی را نشان می‌دهیم. نهایتاً تأکید می‌کنیم که امکان رفع این تعارض‌ها و سازگار کردن این فناوری‌ها با ارزش‌های اسلامی وجود دارد.

کلیدواژگان: ارزش‌باری فناوری، ارزش‌عاری فناوری، فناوری‌های دیجیتال، قرآن دیجیتالی.

  • رحیمی. غلامحسین. 1393. «مفهوم فناوری از دیدگاه متفکران مسلمان». تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، س4. ش17. زمستان. ص54-35.
  1. JIN. 2005. Global Technological Change: From Hard Technology to Soft Technology. Intellect Ltd.
  2. Brey. 2010. “Values in technology and disclosive computer ethics”. In: The Cambridge Handbook of Information and Computer Ethics. Ed: L. Floridi. Cambridge: Cambridge University Press, P.41-58.
  3. Postman. 1993. Technopoly: The Surrender of Culture to Technology. Vintage Books.
  4. Mumford. 1970. The Myth of the Machine THE PENTAGON OF POWER. New York: HARCOURT BRACE J O V A N O V I C H, 1 N C.
  5. L. Eisenstein. 2005. The Printing Press as an Agent of Change: Communications and Cultural Trans. Cambridge UP.
  6. McLuhan. 1994. Understanding Media The Extensions of Man. The MIT Press.
    • 1992. “Subversive Rationalization: Technology, Power, and Democracy”. Inq. An Interdiscip. J. Philos. vol. 35. no. 3-4. P.301.
  7. E. Bijker. 2009. “Social Construction of Technology”. In: A Companion To The Philosophy Of Technology. Blackwell Publishing.
  8. J. Pinch and W. E. Bijker. 1987. “The Social Construction of Facts and Artifacts: or How the Sociology of Science and the Sociology of Technology Might Benefit Each Other”. Soc. Constr. Technol. Syst. New Dir. Sociol. Hist. Technol. vol. 14. no. 3. P.221-232.
  9. Winner. 1980. “Do Artifacts Have Politics?” Daedalus. vol. 109. no. 1. P.121-136.
  10. Spier. 2017. Collective Action 2.0 The Impact of Social Media on Collective Action. Elsevier Ltd.
  11. Floridi. 2014. The Fourth Revolution. Oxford: Oxford UP.
  12. K. Korpela. 2006. Unicode Explained. O’Reilly Media.
  13. R. Osborn. 2017. Letters of Light Arabic Script in Calligraphy, Print, and Digital Design. Harvard UP.
  14. 2006. “Summary Narrative”. Unicode. [Online]. Available: https://www.unicode.org/history/summary.html.
  15. D. Becker. 1988. “Unicode 88”.
    1. 2006. “Cyberspace and the Quran”. In: The Quran: an Encyclopedia. Ed: O. Leaman. Routledge.
  16. Milo. 2002. “Arabic script and typography: A Brief Historical Overview”.
  17. Hssini. 2012. “Problem of Multiple Diacritics Design for Arabic Script”. IOSR J. Eng. vol. 02, no. 12. P.48-53. Dec.
  18. Milo. 2008. “Computing and the Qur’an: Some caveats”. In: Schlaglichter. Die beiden ersten islamischen Jahrhunderte. Berlin: Hans Schiler. P.494-515.
  19. Hakak. A. Kamsin. J. Veri. R. Ritonga and T. Herawan. 2018. “A Framework for Authentication of Digital Quran”. In: Information Systems Design and Intelligent Applications. Springer. P.752-764.
  20. A. Hisham Ibrahim. 2018. “Arabic Typography Development and Technological Compatibility”. Am. J. Linguist. vol. 6. no. 2. P.19-26.
  21. Allen et al. Eds. 2012. The Unicode Standard Version 6.2-Core Specification The Unicode Consortium. Unicode Consortium. Mountain View. CA.
  22. Hakak. A. Kamsin. O. Tayan. M. Y. Idna Idris. A. Gani and S. Zerdoumi. 2017. “Preserving Content Integrity of Digital Holy Quran: Survey and Open Challenges”. IEEE Access. vol. 5. P.7305-7325.
    1. 2013. “The Qur’ān on the Internet: Implications and Future Possibilities”. In: Muslims and the New Information and Communication Technologies. Dordrecht: Springer Netherlands. P.113-126.
  23. 2020. “Who is using Tanzil?” Tanzil Project. [Online]. Available: http://tanzil.net/docs/who_is_using_tanzil.
  24. 2020. “The Unicode Standard Version 13.0-Core Specification”.

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *